Hitabın Da Bir Raconu Var
Japonca'da İnsanlara Doğru Şekilde Hitap Etme
Farklı kişilerle konuşurken kullandığınız konuşma biçeminin (üslubun) yanı sıra seslenme şekli de önemlidir.
Kendinizden bahsederken bile nezaket durumuna göre farklı adıl kullanırsınız. Japonca özgün bir dildir; "ben" ve "sen"
demenin o kadar çok çeşidi var ki... İhtiyaç duyacağınız diğer kişi adılları da bu konuda.
Kendinden Söz Etme
Japonca'da "ben" kavramı pek çok değişik sözcükle ifade edilir. Bunlardan bazıları nadiren kullanılır, bazıları ise çok eskimiştir.
Bu konuda günümüzde en sık kullanılanları işleyeceğiz. Bunları ayrıca cinsiyet ve nezaket seviyesine göre gruplandıracağız.
Erkekerin veya bayanların kullanma durumuna göre ayıracağız. Konuşmanın geçtiği ortamın özelliğine göre de inceleyeceğiz.
Ayrıntılara girmeden önce bir noktayı açıklığa kavuşturalım. 「」simgesinin esas okunuşu 「」 dir. Ancak bu şekli daha çok resmi ortamlarda (örneğin şirket toplatılarında) kullanılır ve çoğunlukla saygılı veya alçakgönüllü biçeme (üsluba) uygun olarak söylenir. Diğer ortamlar için aynı simge「」olarak okunur. Bu, "ben" kavramının Japonca'da en genel ifade şeklidir; dili öğrenen kişilere en başta öğretilir.
"Ben" anlamına gelen ve en sık kullanılan sözcüklerin listesi:
- （わたくし） - Hem erkekler hem kadınlar resmi ortamlarda kullanır.
- （わたし） - Hem erkekler hem kadınlar nezaket gerektiren gündelik durumlarda kullanır.
- - Genellikle erkekler resmi veya rahat ortamlarda kullanır.
- - "Ben" demenin biraz kaba yolu. Erkekler bunu daha çok rahat ortamlarda kullanırlar.
- - Bayanlar rahat ortamlarda kullanır. Kulağa çocuksu ve şirin geldiği için birçok kız bunun yerine 「」 demeyi tercih eder.
- Kendi adınız - Kendinizden söz etmenin çocuksu, biraz da kadınsı bir yolu.
- - Orta yaşlı erkekler kullanır.
"Ben" demenin birkaç örneği. 「わたくし」 yi resmi ifadeleri daha ileride işleyeceğimiz için dahil etmedik.
（１） のはキムです。- Benim adım Kim. (Cinsiyet ayrımsız ve nazik)
（２） のはキムです。- Benim adım Kim. (Erkeksi ve nazik)
（３） のはボブだ。- Benim adım Bob. (Erkeksi ve rahat)
（４） のはボブだ。- Benim adım Bob. (Erkeksi ve rahat)
（５） のはアリス。- Benim adım Alice. (Kadınsı ve rahat)
Başkasına Adıyla Hitap Etme
Japonca'da kişilere hitap ederken genelde kişi adları kullanılır.
Bob, Alice, ve Jim örnekleriyle de zaten bunu vurgulamağa çalıştık. Birine hitap etmenin yaygın başka yolu da ona sanıyla seslenmektir;
「」、「」、「」 örneklerinde olduğu gibi. 「」sözcüğü herhangi bir alanda bilgi sahibi bir kişiye hitap etmek için kullanılır, Türkçe'deki "hocam" gibi. Sözcük örneğin doktor ve öğretmenlere seslenmek için kullanılır.
Birine bu şekilde seslenmek için önüne soyadını koyarsınız; 「田中」 (Tanaka Hocam) gibi. Eğer birinin sanını bilmiyorsanız ona nazikçe "soyadı" + 「さん」 şeklinde hitap edebilirsiniz. Biraz daha yakın kişilere
"adı" + 「さん」şeklinde de hitap edebilirsiniz. Daha da samimi bir şekilde seslenmek için 「くん」 veya 「ちゃん」 sözcüklerini kullanabilirsiniz.
「くん」 soneki eşit veya daha düşük sosyal konumdaki erkekler için, 「ちゃん」soneki ise eşit veya daha düşük sosyal konumdaki bayanlar için kullanıılır.
Başkasına "sen" Diye Hitap Etme
「」, yani Japonca "sen" sözcüğü Türkçe'de kullanıldığı kadar sık kullanılmaz.
Bunun sebebi belki de nezaket bakımından uygun görülmemesidir. En uygun seslenme biçimi kişi adı + uygun bir sonek kullanmadır.
Bir kişiyle hiçbir seslenme sözcüğü kullanmadan da konuşabilirsiniz, konuştuğunuz kişi onunla konuştuğunuzu zaten bilir.
「」
şeklinde hitaplar ise samimiyetle kabalık arasında ince bir çizgide bulunur. Konuşma içinde "sen" sözcüğünü sık kullanmanız, konuştuğunuz
kişiye birşeyle suçlandığı hissini verir. Sonuç olarak seslenme şekillerini nezaket bakımından
şöyle sıralayabiliriz: (1) kişinin (soy)adı + sanı, (2) doğrudan konuşma, (3) "sen" diye hitap etme.
- -
Genellikle kişiye doğrudan seslenmenin veya adını bilmenin mümkün olmadığı durumlarda kullanılır. Örneğin anket veya formların
okuyucuya yönelik sorularında kullanılır.
- - Genelde erkeklerin kızlara karşı kullandığı fazla samimi hatta laubali bir hitap şekli. Biraz kaba kaçabilir.
- - Birine hitap etmenin sert ve kaba bir şekli. Genelde erkekler kullanır,
pratikte sıkça 「」 diye söylenir.
- - Laubali bir hitap şekli. Bunu söyleyen kişinin canı birşeye sıkılmış olabilir.
- - Çok kaba. 「」 ye benzer;
ek bir vurgu için kimi zaman 「てめ～～」 şekline sokulur. Bunu hitaba maruz kalan kendisini döveceğinizden korkabilir. Sadece filmlerde
duyar ve çizgi romanlarda okursunuz. Arkadaşlarınıza bu şekilde hitap ederseniz onlar muhtemelen size gülecek ve çok fazla çizgi roman okuduğunuzu söyleyecekler.
- - Çok, ama çok kaba. Küfür gibi. Sadece çizgi romanlarda rastlayabilirsiniz; çizgi romanları seviyorsanız bunları anlayabilin diye gösterdik.
Üçüncü Tekil Kişi
Japonca'da üçüncü tekil kişi adılını ("o") karşılayan iki sözcük vardır; 「」erkeler,
「」 ise bayanlar için kullanılır.
Bu iki sözcük "erkek arkadaş" ve "kız arkadaş" anlamlarına da gelir. Konuşma esnasında hangi anlamın kastedildiği bağlamdan
ortaya çıkar. Örneğin「ですか」 sorusunun
anlamı "Kız arkadaşın mı?" olacaktır, mantıklı başka çevirisi yoktur çünkü. 「」
sözcüğünün de anlamı bağlamdan çıkar. Konunun dışında ama yeri gelmişken belirtelim; Japonca'da "Erkek arkadaş" ve "kız arkadaş" kavramlarını karşılayan başka sözcükler de var. Örneğin 「」 erkek arkadaş
anlamına gelir. 「」 ve
「」 sözcükleri de İngilizce'nin etkisiyle
Japonca'ya yerleşen sözcüklerdir. Sırasıyla kız arkadaş ve erkek arkadaş anlamına gelirler.
Aile Üyelerinden Söz Etme
Japonca'da aileden olan kişilerden söz etme Türkçe'ye göre biraz daha karışıktır.
Konuyu basit tutmak için burada sadece çekirdek aileyi veriyoruz. Aile üyelerinden aile içinde söz ederken başka, yabancı bir toplulukta
bunlardan söz ederken başka sözcükler kullanılır. Örneğin anneden ev ortamında 「」, dışarda ise 「」 diye söz edilir.
Japonca'da başkasının akrabalarından söz ederken kendi akrabanıza göre daha ince sözcükler kullanırsınız.
Türkçe'deki gibi ağabey/abla - kardeş (yaş) ayrımı da vardır. Aşağıdaki çizelge aile üyelerini belirten sözcükleri içerir:
Aile Üyeleri Çizelgesi
| Kendi Aileniz | Başkasının Ailesi |
| Anne Baba | | |
| Anne | | |
| Baba | | |
| Karı | | |
| Koca | | |
| Abla | | |
| Ağabey | | |
| Kız Kardeş | | |
| Erkek Kardeş | | |
| Oğul | | |
| Kız | | |
"Karım" demenin başka bir şekli 「」 dir, ancak kadının eve ait oldiğunu ima ettiği için
kaba olarak değerlendilir.
)