Bu Dersi İyi Çalışmanızı İstirham Ederiz

Nezaket Japoncası

İlerleyen konularda adları 尊敬語 (yüceltme dili) ve 謙譲語 (tevazu dili) olan iki konuşma üslubu daha işleyeceğiz. Çoğunlukla memurlar, resepsiyon görevlileri vb. kişiler bu iki üslubu kullanır; gündelik hayatta mutlaka gereksinim duyulur. Ancak şimdilik nezaket dili üzerine odaklanalım.

Sade konuşma dilini Nezaket Japoncası'na çevirmek zor değil. Kullanacağımız birkaç sözcük değişir (örneğin nezaket dilinde 'evet' 「はい」, 'hayır' ise 「いいえ」dir). Laubali hava taşıyan cümle kuyrukları da (gobiler) nezaket dilinde kullanılmaz. Sade konuşma diliyle Nezaket Japoncası arasındaki fark belirgin olarak cümle sonlarında ortaya çıkar; cümle başlarından bunların nezaket diline uyup uymadığını anlayamayız.

Eylem Gövdeleri

Eylem gövdeleri tek başlarına adlar gibi davranırlar. Daha önce görmüştük, eylemlere 「の」 ilgecini eklemek de bunlara ad işlevi kazandırır; eylem gövdeleri ise esasen birer addır. Ender durumlarda, bir eylemin gövdesinin eylemin mastarından (-mak/mek hali) daha sık kullanıldığı görülür. Örneğin 「怒る」 eyleminin gövdesi olan 「いかり」, eylemin mastarından daha sık kullanıldığını görüyoruz. Bundan dolayı "Öfkeli Yumruklar" filiminin adı 「怒る鉄拳」olarak değil, 「怒りの鉄拳」 olarak çevirilmiştir. Eylem gövdesinden türemiş birkaç ad örneği daha verilebilir ( örneğin 「休み」) ancak belirmekte fayda var, bu eylemden ad oluşturmanın genel bir yolu değildir. Örneğin aşağıdaki cümle yanlıştır:

（誤）　飲みをする。- (Kimse böyle konuşmaz.)

Eylem gövdelerini devingen eylemlerin ( çoğunlukla 「行く」 ve 「来る」) hedefi olarak kullanımı yayıgındır. "[eylem]mağa gelmek" veya "[eylem]meğe gitmek" gibi cümleler kurmak için kullanılır. Bir örnek:

（１）　明日、映画を見に行く。- Yarın filim görmeğe gidecek[im].
Bu örnekte 「見に」, 「見る」 eylemi gövdesinin 「に」 ilgeciyle öbekleşmiş halidir.

「へ」 ilgeci bir olaya, bir etkinliğe gelme (veya gitme) anlamını verirken 「に」 ilgeci ise birşeyi yapmağa gelme (veya gitme) anlamını verir.

（１）　昨日、友達が遊びへきた。
- Dün arkadaş oyun etkinliğine geldi. (Kulağa garip geliyor)

（２）　昨日、友達が遊びにきた。
- Dün arkadaş oyun oynamağa geldi.

Bir not. "Dört gözle beklemek" anlamındaki「楽しみにする」 ifadesi yukarıdakine benzer bir kuralla oluşturulur, ancak özel bir durum olduğu için kalıp ifade olarak değerlendirilir.

Bazen bir eylem gövdesine mastar eklerir ve bir deyim oluşur. Örneğin 「走る」 eyleminin gövdesi 「走り」dir; buna 「出す」 mastarı eklendiğinde "birden koşmaya başlamak" anlamındaki「走り出す」 deyim meydana gelir. Birkaç örnek daha: 「切り替える」 "birşeyle değiştirmek", 「付け加える」"bir şeyi başka bir şeye eklemek" ve 「言い出す」 "birden konuşmaya başlamak". Bu deyimleri olduğu gibi öğrenmelisiniz, burada özel kurallar yok.

「～ます」ile Eylemleri Nazik Hale Getirme

Eylemlerin "masu" çekiminde eylem gövdesine farklı ekler gelir:

Örnekler

（１）　明日、大学に行きます。
- Yarın üniversiteye gidecek[im].

（２）　先週、ボブに会いましたよ。
- Biliyor musun, geçen hafta Bob'a rastladı[m].

（３）　晩ご飯を食べませんでしたね。
- Akşam yemeği yemedin demek.

（４）　面白くない映画は見ません。
- İlginç olmayan filimleri izleme[m].

Cümle Sonunda 「です」 Kullanma

※ Sadece nalı sıfat ve adların geçmiş zaman çekimi 「でした」şeklindedir. Çok sık yapılan bir hata da aynı çekimi ili sıfatlara uygulamaktır. Aklınızda kalsın,「かわいいでした」 yanlıştır.

Örnekler

（１）　子犬はとても好きです。
- Yavru köpekleri çok sever[im].

（２）　昨日、時間がなかったんです。
- Dün zaman olmadığındandı.

（３）　その部屋はあまり静かじゃないです。
- Şu oda var ya, pek sessiz değildir.

（４）　先週に見た映画は、とても面白かったです。
- Geçen hafta gördüğüm filim çok ilginçti.

※ Bir Saptama

Günümüz Japonca'sının "kitaba uygun" çekimleri artık kulağa donuk ve fazla resmi gelmektedir. Konuşma dilinde genelde yukarıda verdiğimiz çekimler kullanılmaktadır. Yazı dilinde ise aşağıdaki çekimleri kullanmanız beklenir, konuşma dilinde bunların çok seyrek kullanılmasına rağmen. Yine de her iki çekim şeklini öğrenmeniz önerilir.

Örnekler

（１）　その部屋はあまり静かじゃないですよ。- Diyeceğim odur ki, şu oda pek sessiz değil.

（２）　その部屋はあまり静かじゃありませんよ。- Diyeceğim odur ki, şu oda pek sessiz değil.

「です」 ve 「だ」 Aynı Şey DEĞİL

Çoğunuz 「そう」 ifadesini şimdiye kadar öğrenmiş olmalı. Bu ifadeyi cümle içinde dört farklı kullanım şekli vardır:

"Öyledir" Demenin Farklı Yolları

İlk cümlemiz olan 「そう」 örtülü oluşa örnektir, 「そうだ」 ise bir bildirim cümlesidir. Daha önce de belirttigim gibi 「そう」 ifadesini daha çok bayanlar, 「そうだ」 ifadesini ise erkekler kullanır. 「そうです」 birinci cümlenin daha nazik biçimidir. Ancak bu son ifade 「そうだ」 nın da daha nazik biçimi değildir.

"Öyle mi?" Diye Sormanın Farklı Yolları

Daha önce de değindiğimiz gibi, 「だ」 bir gerçeğin tespit edilmesinde kullanılır. Bundan dolayı 「そうだか？」 geçerli bir soru değil; aynı zamanda hem soru sorup hem bir gerçeği dile getiremezsiniz. Ancak 「そうですか」 sorusu geçerlidir. Kanımızca bu, 「です」 ile 「です」 nun farklı şeyler olduğunu kanıtlar. 「そうです」 ise「そう」nun daha nazik ve mütevazi halidir.

「だ」 ile 「です」 arasında başka bir fark daha var: 「だ」 yancümlelerin sonunda kullanılabilmektedir, 「です」 ise hemen her zaman cümlenin sonunda bulunur. Bu durumu en iyisi örneklerle açıklayalım (ek bilgi için buraya tıklayınız) :

（正）　そうだと思います - Öyle olduğunu düşünüyorum.
（誤）　そうですと思います - (bu cümle yanlış)

「そうだと思います」 doğru bir cümledir ancak 「そうですと思います」 doğru bir cümle değildir; 「です」 cümlelerin sonunda bulunur. Sadece başkasının söylediğini aynen aktardığımızda 「です」 yan cümle sonunda olur:

（１）　「はい、そうです」と答えた。

Bu çalışma Creative Commons lisansına tabi olarak yayımlanmaktadır.

Telif Hakkı © 2003-2005 Tae Kim (taekim.japanese AT gmail.com)
Türkçesi: Caner Arda ()