Bu çalışma Creative Commons lisansına tabi olarak yayımlanmaktadır.
Telif Hakkı © 2003-2005 Tae Kim (taekim.japanese AT gmail.com)
Türkçesi: Caner Arda (
)
| ← Önceki (Koşullu İfadeler) | | İçindekiler | | Sonraki (Arzu ve Öneriler) → |
（１） ここに入ってはいけません。
- Buraya girmemelisiniz.
（２） それを食べてはだめ！
- Onu yeme sakın!
（３） 夜、遅くまで電話してはならない。
- Akşamları geç saate kadar telefonda konuşmamalısın.
（４） 早く寝てはなりませんでした。
- Erken yatmama izin verilmedi.
「だめ」、「いけない」 ve 「ならない」 arasındaki farkı şöyle özetleyebiliriz. 「だめ」 rahat tavır benimsenen durumlarda söylenir. 「いけない」 ve 「ならない」 sözcükleri ise biraz daha resmi hava taşırlar. Bunlardan ikincisi herkesin uyması gerektiği yasak ve kuralların anlatımında kullanılır.
İkinci çift bir önceki konuda işlediğimiz neden-sonuç ilişkisinden faydalanmakta. Bu şekilde kurulan cümleler, neden olarak gösterilen
davranışın sakıncalı bir sonuç doğurduğunu anlatırlar. Başka bir deyişle bir davranıştan sakınmak gereğini ifade ederler. Kullanımı kolay olduğundan ve daha kısa cümleler kurabildiğinden bu yapı, tüm ifade seçenekleri arasından, konuşma dilinde en çok tercih edilenidir.
（１） 毎日学校に行かないとだめです。 - Okula [bir gün bile] gitmemek sakıncalıdır. (Okulu ekme sakın.)
（２） 宿題をしないといけない。 - Ev ödevini yapmamazlık etmemeli.
İkinci örnekte olduğu gibi üçüncü örnek çiftte de koşullu ifadeler yer alıyor. Bir önceki konuda değindiğimiz anlam farkı bu cümlelerde de var.
Örneklerini verdiğimiz yapılar arasından üçüncüsü en fazla sayıda duruma uygun düştüğünden en geniş kullanım alanına sahiptir.
Şunu da altını çizerek belirtelim;「ば」 koşuluyla kurulan cümlelerde eylemin olumsuz çekimi değişmediğinden, sondaki 「い」 her zaman atılır, devamına 「ければ」 eklenir.
（１） 毎日学校に行かなけらばいけません。. - Okula hergün gitmezsek olmaz. (Hergün gitmeli.)
（２） 宿題をしなければだめだった。 - Ödevi yapmasaydım sakınca doğardı.
Kısaltma diye verdiklerimizin uzunluğunda bir fark yok, peki nasıl olacak? Uzunlukları aynı ama, ifadelerin bu biçimleriyle birlikte 「だめ／いけない／ならない」 sözcüklerini kullanma zorunluluğu yok, oradan kazanıyoruz.
（１） 勉強しなくちゃ。 - Ders çalışmaca. (Ders çalışmam lazım.)
（２） ご飯を食べなきゃ。 - Karnımı doyurmaca. (Yemek yemeliyim.)
Bazen 「と」 koşul sözcüğü de 「だめ／いけない／ならない」 sözcükleri yerine kullanılır.
（１） 学校に行かないと。－Bana okulun yolu gözüktü. (Okula gitmem lazım.)
Son olarak şunu belirtelim, sözcük sonlarındaki 「ちゃ」 sesleri onlara şirin, biraz kadınsı hava verir. 「ちゃん」 sözcüğünü evvelce gördüğümüzden bu sesler tanıdık gelmiştir. 「なくちゃ」 sözcüğü de şirin ve çocuksu bir hava taşır.
（１） 全部食べてもいいよ。- Hepsini yesen de olur.
（２） 全部食べなくてもいいよ。- Hepsini yemesen de olur.
（３） 全部飲んでも大丈夫だよ。- Tümünü içmesen de tamam.
（４） 全部飲んでも構わないよ。- Tümünü içmesen de [benim için] sakıncası yok.
Samimi ortamlarda 「～てもいい」 bazen 「～ていい」 şeklinde kısaltılır:
（１） もう帰っていい？- Artık eve dönsem olur mu?
（２） これ、ちょっと見ていい？- Buna biraz baksam olur mu?
Telif Hakkı © 2003-2005 Tae Kim (taekim.japanese AT gmail.com)
Türkçesi: Caner Arda ()