Kanci

Bu Sayfada

Kanci Nedir?

Kanci, anlam ve ses karşılığı olan Çin yazısına verilen isimdir. Çince de kullanılan Kanci sayısı on binleri bulurken Japonca'da 5,000 civarında Kanci kullanılmaktadır. Bunların da sadece 2,000 kadarı ilköğretim sisteminde öğretilmesi zorunludur.

Çince'den alınan her bir Kanci genel bir kavramı karşılık gelir, ancak sesletimi içinde bulunduğu kelimeye göre farklılık gösterebilir. Bunun sebebi Çince yoluyla giren kelimelerin yanında Japonca kökenli sözcükler için de Kanci yazısının uyarlanmış olmasıdır.

Kanci'yi Öğrenme

Kapsamlı bir Japonca-İngilizce sözlüğüne (Jim Breen's WWWJDIC) sitesinde erişebilirsiniz. Kanci karakterlerinin çizimleri için ise http://www.kanjicafe.com/ sitesine bakabilirsiniz.

Kancilerin Sesletimi

İstisnalar hariç her bir kancinin 音読み（おんよみ） ve 訓読み（くんよみ） adında iki sesletimi vardır. 音読み Çince, 訓読み ise Japonca sesletimin adıdır. 熟語 olarak adlandırılan bileşik sözcüklerin içindeki kanciler 音読み ile sesletilir, tek başına kullanılan kanciler ise genellikle 訓読み ile sesletilir. Örneğin 「力」（ちから） tek başına 訓読み siyle, 「能力」 sözcüğünde ise 音読み siyle sesletilir (bu örnekte 「りょく」).

Bazı kanciler (özellikle yaygın kullanımı olanlar) birden fazla 音読み ve 訓読み ye sahip olabilir. Örneğin 「怪力」 sözcüğünde 「力」「りょく」 değil de 「りき」 olarak sesletilir. Bazı nadir birleşimlerin de simgelerin ayrı ayrı sesletimleriyle ile ilgisi olmayan sesletimleri olabiliyor.

訓読み sıfat ve eylem çekimlerinde de kullanılır. Okurigana adı verilen bu yazımda sözcüklere kana ile yazılan çekim ekleri eklenir. Kökün sesletimi aynı kalır. Örneğin 「食べる」 eyleminin geçmiş zaman çekimi 「食べた」 dır. Eylem değişikliğe uğamış, ancak kökün 「食」 olan okunuşu değişmemiştir.

Söyleme kolaylığı elde etmek için bileşik sözcüklerdeki kancilerin sesletimleri bazen değişikliğe uğrar. / h / ünsüzünün / b / veya / p / ye dönüşmesi, 「つ」 nun da 「っ」 ya dönüşmesi olağandır. Örnek: 「一本」、「徹底」、 ve 「格好」 sözcükleri.

Karşılaşacağımız başka bir güçlük de söylenişleri aynı, anlamları hemen hemen aynı bazı sözcüklerin küçük anlam farkına dikkat çekmek için farklı kancilerle yazılmaları. Örneğin hem 「聞く」（きく） hem 「聴く」（きく） dinlemek anlamında sözcükler. Aradaki tek fark 「聴く」 sözcüğünde dinlenen şeye daha fazla dikkat edilmesidir. Müzik dinlemeyi belirtmek için 「聴く」 tercih edilir. 「聞く」 "sormak" ve "duymak" anlamına gelilir; ancak 「訊く」（きく） sadece "sormak" anlamına gelir. 「見る」 nun yaygın başka kullanımı da film izleme sözkonusu olduğunda 「観る」 olarak yazılmasıdır. Başka ilginç bir örnek de 「書く」（かく） olarak yazıldığı zaman "yazmak", 描く（かく） olarak yazıldığı zaman "çizmek" anlamına gelmesidir. Ne var ki roman sahnesi gibi soyut bir görüntü tasvir edildiği zaman 「描く」 sözcüğü 「えがく」 olarak okunur. Anlamın aynı olduğu fakat kancinin birkaç okunuşun olduğu durumlar da vardır; 「今日」 sözcüğü 「きょう」、「こんじつ」, veya 「こんにち」 olarak okunabilir. Bu örnekte hangi okunuşu seçtiğiniz önemli değil, ancak bazı okunuşlar duruma göre tercih edilebilir.

Son olarak 々 simgesi var ki aslında bir kanci değil. Bir önceki simgenin tekrarı yerine yazılır. Örneğin bu simgeyi kullanarak 「時時」、「様様」、「色色」 ve 「一一」 sözcüklerini 「時々」、「様々」、「色々」 ve 「一々」 şeklinde yazabiliriz.

Niçin Kanci Kullanılır?

Yaygın bir görüşe göre onbinlerce ideogramın (anlam değeri olan şekil) bulunduğu yazı sistemleri çağın gerisindedir, gereksiz yere karmaşıktır. Bu görüşe göre, cağdaş yazıda her harfin bir ses değeri olmalı, ve dilin sen ve anlam karşılıkları birkaç düzine harf ve arıza işaretleri ile yazıya aktarılabilmelidir. Ne var ki sescil abeceler her dil için uygun ve yeterli olmuyor. Çince gibi her sözcüğün tek heceden oluştuğu sesdeş sözcükleri çok olan diller, yazıda ses unsurundan çok, anlamı kayda almanın ihtiyacını duyarlar. Japonca Çince'den çok sözcük almıştır ancak Çince ile akraba bir dil değil. Aslına bakılırsa Japoncanın ideogramlara Çince kadar gereksinimi yok.

Japonca'nın Çin yazısından Latin harflerine çoktan geçmiş olması gerektiğine inananların sayısı günümüzde hayli kabarık. Yakın zamanda Koreliler Çin yazısını terk edip kendi intiyaçlarına göre bir abece bularak yazıda kolaylık sağladılar. Japonlar niçin böyle yapmadı? Aslında Japon hükümetinin İkinci Dünya Savaşı'ndan sonra Latin harflerine geçmek için başarısız da olsa bir çalışması olmuş. Bu başarısızlığın sebebi basit bir gerçeğe dayanıyor. Japonca'nın ses yapısındaki kısıtlamalardan dolayı sesdeş sözcüklerin sayısı da diğer dillere göre fazladır. Bu yüzden Kancinin sağladığı görsel yardım olmadan Japonca'nın yazıya aktarılmasında önemli kullanım zorlukları ortaya çıkmaktadır. Sadece sescil bir yazıyla yazılan metinlerde okuyucu sık sık duraksayıp sözcüklerin anlamı konusunda tereddütler yaşayacaktır. Dolayısıyla Japonların Kanci'yi yakın zamanda terk etmesi mümkün görünmemektedir.

← Önceki (Katakana)

İçindekiler

Sonraki (Temel Dilbilgisi) →