Ne Zaman Oldu?
Eylemlerde Zamanlama
Bu konumuzda olayların bir birine göre oluş zamanlarının anlatımını işleyeceğiz. Biten bir olaydan hemen sonra gerçekleşen bir olay,
bir diğeri sürerken gerçekleşen bir olayın anlatımını göreceğiz. Ayrıca henüz tamamlanan ve sürekli tekrarlanan olayların anlatımını
da göreceğiz.
「～ばかり」 - Şimdi Tamamlanan Eylemler
「～ばかり」 kısa süre önce biten eylemlerin anlatımında kullanılır. Bir örnekle açıklayalım. Diyelim ki birisi yemek
için birşey ikram etti, ama az önce yediğinizden karnınız tok. 「～ばかり」 ikramı nazikçe geri çevirmek için çok uygun.
Yalnız bu şekilde kullanımı sadece eylemlerle mümkün. Sözcüğün diğer kullanımını hatırlamak için buraya tıklayın.
「ばかり」 sözcüğü teklifsiz konuşmalarda 「ばっか」 diye kısaltır.
Özet
- Eylemin olumsuz çekimine 「ばかり」 eklenir.
例） → →
- Teklifsiz konuşmalarda bu çekimde 「ばかり」 yerine 「ばっか」 kullanılabilir.
例） ばかり → ばっか
| Olumlu | Olumsuz |
|---|
| ばかり（だ） | Az önce yedim | ばかりじゃない | Yemedim az önce |
Örnekler
（１） 、ばかりなので、がです。
- Kusura bakmayım, az evvel yediğimden karnım tok.
（２） をばかりで、。
- 10 kilometre koştuğumdan son derece yorgunum.
（３） 、にばかりです。
- Eve az önce döndüm.
Kısaltılmış haline iki örnek.
（１） をばっかなのに、が。
- Öğle yemeğini az evvel yedim ama acıktım bile.
（２） 、ばっかなの？
- Sakın az evvel kalkmış olmayasın?
「とたん」 - Art Arda Gerçekleşen Eylemler
「とたん」 peşi sıra gerçekleşen iki olayın anlatımı için kullanılır. Bazı durumlarda 「とたんに」 olarak kullanılır.
Özet
- Önce gerçekleşen eylemin geçmiş zaman çekimine
「とたん」 veya 「とたんに」 eklenir.
- 例） → → とたん（に）
- 例） → →
※Not: bu kural eylemin kontrolümuz dışında gerçekleştiği durumlar için kullanılır .
Örnekler
（１） をとたんに、が。
- Pencereyi açar açmaz kedi dışarı fırladı.
Daha fazla örneği İngilizce çevirileriyle beraber WWWJDIC sitesinde bulabilirsiniz.
Unutmayalım, kendimizin bilerek yaptığı eylemler için bu yapıyı kullanamıyoruz. Aşağıdaki iki örneği karşılaştırın:
（誤） をとたんに、に。
- (Tuvalete gitme eylemini konuşan kişi yaptığından bu cümle yanlış.)
（正） をとたんに、。
- (Uykumuzun gelmesi olayı irademiz dışında gerçekleştiğinden bu cümlede sorun yok.)
「」 - Eşzamanlı Eylemler
「」 ile kurulan yapı eşzamanlı gerçekleşen iki eylemin anlatımı
için kullanılır. 「」 eklenmiş eyleme zaman çekimi yapılmaz,
zamanı ikinci eylemin çekimi belirler.
Özet
- Eylem gövdesine 「」 eklenir.
- 例） → →
- Eylemin olumsuz çekimlerine 「」 doğrudan eklenir.
- 例） → →
Örnekler
（１） を、を。
- Televizyon izlerken ödev yapmak.
（２） を、へのが。
- Okula giderken müzik dinlemeyi severim.
（３） に、のをほしいのはと？
- Karşınızdaki kişiye hiçbir şey söylemediğiniz halde hislerinizi anlamasını beklemek bencillikten öte bir şey değil, haksız mıyım?
Bu cümlelerdeki temel eylem cümlenin sonundaki eylemdir. Yapılan esas işi bu eylem belirtir. 「」lı eylem ise eşzamanlı yapılan ikinci işi belirtir. Son örneği 「宿題をし、を。」 olarak değiştirirsek anlamı "Ödev yaparken televizyon izlemek" olur.
Zamanı da ikinci eylemin çekimi belirler:
（１） を、を。- Patlamış mısır yiyerek film izlemek.
（２） を、を。- Patlamış mısır yiyerek film izledim.
（３） を、をいた。- Islık çalarak mektup yazıyordum.
「」 - Gizli İmek'li Kullanım
「」 yapısını ad ve sıfatlarla da kullanmak mümkün.
Bu durumda dahi iki eylemin varlığı söz konusu; ad veya sıfata eklenen gizli imek ve diğer eylemimiz.
Hatırlayalım, imek bir hareketi değil de canlının/nesnenin bir halini belirtir (örneğin Türkçe'de "Pek becerikli idi" deriz). 「」 burada bir hal sürerken yapılan eylem anlatır.
İmek'in gizli olması da normalde ad veya sıfata eklenen bildirme 「だ」sı nın bu yapıya eklenmediği anlamına gelir.
Çok kullanılan bir örnek: 「・・・」 - "Talihsiz bir durum olduğu halde ...".
「」 yapısına 「も」 ilgecinin katıldığı da olur.
「も」 "iken bile" demek.
Özet
- 「」 sözcüğe doğrudan eklenir.
- 例） →
- 「」 sözcüğe doğrudan eklenir.
- 例） →
Örnekler
（１） が、、は。
- Çok iş çıktı ve malesef bugün gidemeyeceğim.
（２） 、なをよ。
- Beş parasız gezerken kendime kaliteli bir çanta aldım.
（３） は、、はとだ。
- O daha acemi olmasına rağmen ustalığı profesyonelleri aratmıyor.
「まくる」 - Umursamaz Tavırla Yapılan İşler
Bu ekeylem aymazlıkla yapılan işlerin anlatımı için kullanılır. Bu anlatımda "bana ne" benzeri bir tutum var.
Çok teklifsiz bir ifade tarzıdır. Kullanımı basit, 「まくる」 doğrudan eylem gövdesine eklenir.
Özet
- Eylemin gövdesine 「まくっている」 eklenir.
- 例） → → まくっている
Eylem çekimleri olağan şekilde yapılır.
| Olumlu | Olumsuz |
|---|
| Şimdiki Zaman | まくっている | Her zaman yapıyorum | まくっていない | Her zaman yapmıyorum |
|---|
| Geçmiş Zaman | まくっていた | Her zaman yaptım | まくっていなかった | Her zaman yapmadım |
|---|
Örnekler
（１） に、をまくっているよ。
- Oyunlara takılıp kaldığımdan son zamanlarda bilgisayar başında oturmaktan başka bir iş yapmıyorum.
（２） にはをまくっていた。
- Ben Amerikadayken durmadan kola içerdim.
)