Çare Yok, İhtimal Var
Sayfa Özeti
Yeterlilik ve beceriyi ifade etmeyi daha evvel işledik. Bu sayfada
ise çarenin bulunmaması, imkanın olmaması veya bir şeyin ihtimal dahilinde olmasını işleyeceğiz.
İşleyeceğimiz kurallar daha çok yazı dilinde kullanılır.
「～ざるを得ない」
Bu kural yapılması zorunlu olan, başka çaresi bulunmayan şeylerin ifadesi için kullanılır. Benzer bir kural
daha önceki bir konumuzda yer almıştı. Kuralımız 「得る」 (elde etmek) eyleminin olumsuz çekiminden faydalanır.
Buradaki anlam kabaca "falanca şeyi yapmamak durumuna erişemiyorum" olarak çevirilebilir. Yani yapmak istemediğimiz
bir şeyi yapmaktan kaçınmanın imkansız olduğunu dile getiriyoruz.
Burada 「～ざる」 eki ile oluşturulan, eylemlerin diğer bir (eskimiş) olumsuz çekimidir. Çekim kuralları daha önce
işlediklerimizle aynı, sadece 「ない」 ekinin yerini 「ざる」 alır. 「する」 ve 「くる」 özel eylemlerinin çekimi ise
sırasıyla 「せざる」 ve 「こざる」. Olumsuz çekimin sonuna 「を得ない」 eklemek yeterli. Kanci yerine hiragana ile yazıldığı da olur.
Özet
- Eylemin sonundaki 「ない」 nin yerine 「ざる」 getirilir ve buna 「を得ない」 eklenir.
例） 食る → 食べない → 食べざる → 食べざるを得ない
例） 行く → 行かない → 行かざる → 行かざるを得ない
- 「する」 ve 「くる」 özel eylemlerinin 「ざる」 lu olumsuzu sırasıyla 「せざる」 ve 「こざる」.
例外1） する → せざる → せざるをえない
例外2） くる → こざる → こざるをえない
Örnekler
（１） このテレビがこれ以上壊れたら、新しいのを買わざるを得ないな。
- Bu televizyon daha da bozulursa, yenisini almaktan başka çare yok.
（２） ずっと我慢してきたが、この状態だと歯医者さんに行かざるを得ない。
- Hep ihmal ettim ama, bu durumda artık diş doktoruna gitmekten başka çare yok.
（３） 上司の話を聞くと、どうしても海外に出張をせざるを得ないようです。
- Şefimin anlattıklarından sonra, allem etsem de kallem etsem de yurt dışına iş seyahatine gitmeme imkan yok gibi gözüküyor.
「やむを得ない」
Bu kural 「止む」 eyleminden ve önceki kuralda gösterdiğimiz yapıdan faydalanıyor. Düz tercümesi "durdurma/iptal durumuna erişememek".
Kullanım yeri biraz farklı. Elinde olmama/başka çaresi olmama gibi durumların ifadesi işine yarar. 「仕方がない」 ya da 「しょうがない」
nun ifade ettiği anlama benzetebiliriz.
Bu bir kalıp ifade olduğu için aynı bir yan cümle gibi cümlenin içine yerleştirilir, başka bir işleme gerek yok.
Örnekler
（１） やむを得ない事由により手続が遅れた場合、必ずご連絡下さい。
- Elinizde olmayan sebeplerden dolayı evrak işi yetişmezse, matlaka bize haber veriniz.
（２） この仕事は厳しいかもしれませんが、最近の不景気では新しい仕事が見つからないのでやむを得ない状態です。
- Bu iş zor gelebilir ama, son zamanlardaki kötü ekonomi ve iş bululunamaması yüzünden başka çare yok.
「～かねる」
「かねる」, diğer eylemlerin sonuna, gerçekleşmelerinin imkansız olduğunu anlatmak için eklenen bir rulu eylemdir.
Bahsi edilen, genel olarak mümkün olmayan şeyler olmayıp, koşulların izin vermemesi sonucu yapılamayacak
olan şeylerdir.
「かねる」 daha çok olumsuz hali 「かねない」 olarak, eylemin gerçekleşme olasılığının bulunduğunu anlatmak için kullanılır.
Bunlar genellikle gerçekleşme ihtimali bulunan olumsuz olaylardır.
「かねる」 ya da 「かねない」 eylem gövdelerine eklenerek kullanılır.
Özet
- Eylemin gövdesine 「かねる」 eklenir.
例） 決める → 決めかねる
例） する → しかねる
- 「かねる」 nun olumsuz çekimi bildiğimiz rulu eylemlerin çekimi gibi yapılır.
例） なる → なりかねる → なりかねない
例） する → しかねる → しかねない
Örnekler
（１） この場ではちょっと決めかねますので、また別途会議を設けましょう。
- Burada karar vermek mümkün olmadığından, başka bir toplantı ayarlayalım.
（２） このままでは、個人情報が漏洩しかねないので、速やかに対応をお願い致します。
- Böyle giderse, kişisel bilgilerin sızması mümkün. Geciktirmeden ilgilenmenizi rica edeceğim.
)